De sociale zekerheidswetten (bij werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, bijstand, AOW etc.) worden in Nederland uitgevoerd door de SVB, het UWV en de gemeenten. De Nederlandse Arbeidsinspectie houdt toezicht op hoe deze instanties aan deze uitvoering invulling geven en wat daarvan de resultaten (effecten) zijn.
Toezicht
De Inspectie kijkt daarbij niet naar het functioneren van een enkele instantie, maar naar de werking bij en resultaten van de gezamenlijke uitvoerders. Dit wordt ook wel toezicht op het stelsel van werk en inkomen genoemd. Het gaat als volgt in zijn werk:
- De Inspectie onderzoekt op basis van risicoanalyse een bepaalde vraag of thema bij meerdere instanties, verzamelt daarvan op wetenschappelijk verantwoorde wijze bevindingen (feiten) en doet op basis daarvan uitspraken over hoe het stelsel op de onderzochte aspect in de breedte werkt en wat daarvan de resultaten zijn.
- De rapportages van de Inspectie worden teruggelegd bij de uitvoerende instanties en worden aangeboden aan de minister of staatssecretaris van SZW. De bewindspersonen SZW worden op deze manier geïnformeerd over (knelpunten in) de uitvoering, kunnen de Eerste en Tweede kamer daarover informeren en waar nodig de uitvoering bijsturen.
- Daarnaast kan de Inspectie, maar alleen als de bewindspersonen SZW daarom vragen, onderzoek doen bij een enkele specifieke uitvoerder (UWV, SVB of een gemeente). Zo’n onderzoek leidt tot een uitspraak over een bepaald uitvoeringsaspect bij die specifieke uitvoerder. Rondom de rapportages publiceert de Inspectie ook andere producten, zoals artikelen, infographics, filmpjes en presentaties.
Samenwerking
Sinds 1 januari 2015, met de invoering van de Participatiewet, hebben gemeenten meer dan voorheen de mogelijkheid om bij de uitvoering van deze wet rekening te houden met de wisselwerking met de Jeugdwet, de WMO en de Wet Passend Onderwijs. Deze 4 wetten vormen het door gemeenten integraal uit te voeren zogeheten sociaal domein. In navolging daarvan is besloten het rijkstoezicht op deze uitvoering eveneens integraal uit te voeren.
De 5 betrokken rijksinspecties (Inspectie Jeugdzorg, Inspectie voor de Gezondheidszorg, de Nederlandse Arbeidsinspectie, Inspectie van het onderwijs en de Inspectie Veiligheid en Justitie) geven daaraan invulling binnen het samenwerkingsverband Toezicht Sociaal Domein/Samenwerkend Toezicht Jeugd (TSD/STJ). Dit toezicht is enerzijds gericht op onderzoek bij calamiteiten met betrekking tot jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning, veelal gevolgd door een advies aan de gemeente die het aangaat. Anderzijds kijkt dit toezicht naar de werking en resultaten van de uitvoering van het sociaal domein als geheel (stelseltoezicht). Ook hier worden de verantwoordelijke bewindspersonen geïnformeerd over de bevindingen van de inspecties.